W majowym numerze czasopisma "Orzecznictwo Sądów Polskich" ukazała się glosa autorstwa prof. dr. hab. Antoniego Hanusza i dr. Pawła Szczęśniaka do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 sierpnia 2022 r., sygn. akt I OSK 2034/20.
Celem glosy jest ocena rozstrzygnięcia Naczelny Sąd Administracyjny, które może mieć przełomowe znaczenie dla spraw reprywatyzacyjnych. Podstawowym zagadnieniem prawnym, które zostało ocenione w glosowanym wyroku było określenie podmiotów uprawnionych do wystąpienia z wnioskiem o przyznanie na gruncie warszawskim prawa własności czasowej. Z wnioskiem o przyznanie na gruncie prawa wieczystej dzierżawy lub prawa zabudowy, na podstawie art. 7 ust. 1 dekretu warszawskiego, są uprawnieni wystąpić: dotychczasowy właściciel gruntu, jego następcy prawni, będący w posiadaniu gruntu, lub osoby prawa jego reprezentujące. Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że legitymacja procesowa w postępowaniach dekretowych nie przysługuje podmiotom, które źródło swojego interesu prawnego wywodzą z umowy cywilnoprawnej zawartej ze spadkobiercami dawnego właściciela gruntów warszawskich.
Jak wskazano w glosie, uznanie określonego podmiotu za stronę w rozumieniu art. 28 Kodeksu postępowania administracyjnego wymaga ustalenia obowiązywania normy prawa materialnego, na podstawie której można skutecznie żądać czynności organu administracji publicznej. Jednak nie każda norma wywiedziona z prawa przedmiotowego może być źródłem interesu prawnego. W tym zakresie Autorzy glosy podzielili stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego wskazujące, że czynności cywilnoprawne nie kreują norm prawa powszechnie obowiązującego, lecz konkretne stosunki prawne. Wobec tego osoba, która nabyła prawa majątkowe wynikające z dekretu na podstawie umowy, a więc pod tytułem szczególnym nie może być uznana za właściciela nieruchomości ani następcę prawnego właściciela przeddekretowego. W związku z tym NSA poprawnie wykazał brak elementu podmiotowego w sprawie administracyjnej prowadzonej na podstawie przepisów dekretu warszawskiego. Ponadto nabywca syngularny lub posiadacz zależny, o ile zostałby ustanowiony pełnomocnikiem dawnego właściciela lub jego następców prawnych, a więc osobą reprezentu-jącą prawa właściciela przeddekretowego, nie przejmuje ich praw majątkowych w świetle przepisów dekretu warszawskiego. Nie dochodzi więc do powstania odrębnego (nowego) stosunku administracyjnoprawnego. Nie może być w takim przypadku mowy o następstwie publicznoprawnym. W stosunkach osobistych, a więc niezwiązanych z przeniesieniem własności rzeczy, następstwo publicznoprawne, nie występuje.
Zachęcamy do lektury glosy, która jest dostępna on-line w Systemie Informacji Prawnej LEX oraz w wydaniu papierowym „Orzecznictwa Sądów Polskich”, które najstarszym czasopismem prawniczym publikującym glosy do orzeczeń polskich sądów.
A. Hanusz, P. Szczęśniak, Pojęcie strony w postępowaniu administracyjnym. Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 sierpnia 2022 r., I OSK 2034/20, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2023, nr 5, s. 123-150.
